MAAS OPEN SPACE WRAPPED

Dekolonisatie: De structuren en werkwijzen die organisaties bewust of onbewust in stand houden (vaak heteronormatief, kapitalistisch en hiërarchisch) bestaan vanuit een werkwijze en optiek die tijdens het koloniale tijdperk is ontstaan. Deze structuren zijn niet inclusief en werken het streven naar sociale rechtvaardigheid tegen. Met (institutionele) dekolonisatie trachten we deze structuren los te weken door ze te bevragen. Dit doen we door ons door pijnlijke gesprekken en ongemakkelijke situaties heen te bewegen, om zo tot nieuwe werkwijzen, structuren en manieren van denken te komen. Het doel is het creëren van een situatie waarin een veel grotere groep mensen zich comfortabel, gelijkwaardig en met behoud van eigen identiteit kan voortbewegen.

Re-imagine: Re-imagination gaat niet om een tegenreactie (waarbij de kolonisator nog steeds in het centrum staat), maar om het creëren van iets nieuws, los van bestaande structuren. Kunst is daarmee het middel bij uitstek voor re-imagination. De beeldende kunststroming Afrofuturisme is hier een voorbeeld van. Re-imagine gaat over zoeken naar nieuwe voorstellen, naar nieuwe perspectieven. Het is daarmee ook een affirmatie om je krachtiger, optimistischer, fantasierijker, activistischer tot te wereld te verhouden.
“Als ik het kan fantaseren, als ik het kan voelen, dan is het mogelijk, dan kan ik het doen.” 

Vanwege de specificiteit van de Fonds 21 EXTRA bijdrage zijn de doelstellingen en bijbehorend bereik van Open Space niet op deze manier in het aanvraagformulier opgenomen. De doelstellingen hebben we wel in het inhoudelijk plan van de aanvraag uitgewerkt. We formuleerden dit in 2021 als volgt:

“Open Space: een inclusieve, veilige ruimte waarin we samen met ons jonge publiek en anderen de rijkdom opzoeken van een veelheid aan geluiden en perspectieven. Een ruimte waar twijfel en kwetsbaarheid een plek hebben en je gewoon jezelf kunt zijn en daar niet op afgerekend wordt.”

Dit zou vorm krijgen in:
1. Nieuwe werkvormen
2. Een vernieuwde organisatie
3. Nieuwe samenwerkingen
4. Nieuwe publieksgroepen 

We zijn de afgelopen jaren met een keur aan verschillende soorten projecten en programma’s in deze ambities gedoken (zie de tussentijdse verantwoordingen.) Terwijl wij dit deden zochten we naar de definitie van onze transitie. We voelden dat transitie nodig was en konden tegelijkertijd nog niet altijd de vinger leggen op de woorden voor de gewenste uitkomst. Uiteindelijk kunnen we definiëren dat de Open Space transitie een beweging was naar (denken en doen vanuit) sociale rechtvaardigheid. De middelen die we daarvoor inzetten zijn: normbevragen, dekolonisatie, en re-imagination.

Alle vier van bovenstaande doelstellingen hebben we bevraagd en uitgedaagd vanuit deze drie invalshoeken. Heel kort gezegd zijn we gestart vanuit het bevragen van ex- en impliciete normen van alle punten en zijn we vervolgens vanuit de kaders van dekolonisatie en re-imagination naar nieuwe manieren gaan zoeken. Dit klinkt nu, vanuit een achteraf duiding, als een lineair proces. Midden in de transitie was dit naast inspirerend en motiverend, soms ook onduidelijk, verwarrend en overweldigend (zie leerpunten.) 

In het inhoudelijk verslag nemen we jullie mee op een digitale reis langs diverse projecten die zijn uitgevoerd vanuit dekolonisatie en re-imagination. Hieronder lichten we per punt heel kort ons onderzoek toe:

1.    Nieuwe werkvormen: expliciete en impliciete hiërarchieën (tussen gezelschap, podium en educatie, tussen professionele kunstenaars en deelnemers, tussen kind, jongere of volwassene etc. etc.) zijn continu bevraagd. Een belangrijke conclusie is dat we de, tot nu toe vrij verzuilde, pijlers gezelschap, podium en educatie veel meer met elkaar willen laten vervlechten (hier hebben we in een belangrijk deel van de projecten in 2024 al een voorsprong op genomen.) Het geheel is meer dan de som der delen.

In deze vervlechting staan wederkerigheid en co-creatie meer en meer aan de basis van alle werkprocessen. Vanuit Open Space hebben o.a. het Why so serious traject en NOW TALKS (zie inhoudelijk verslag) hier belangrijke bijdragen aan geleverd. Ook het gelijktijdig lopend project Break, Make, Create waarin kinderen in schoolvakanties serieuze kunst maken met serieuze kunstenaars (gefinancierd vanuit de ELJA foundation) was een belangrijk onderdeel in het formuleren van een nieuwe visie op co-creatie en wederkerigheid. 

2.    Een vernieuwde organisatie: In het plan stond de wens voor functiedifferentiatie. We bevroegen de normen van de gebruikelijke functiekaders en afbakeningen en onderzochten welke nieuwe inzichten rollenwisselingen met zich meebrachten.  Diverse medewerkers (van receptie tot marketing tot educatie) reisden als productiemedewerkers mee op internationale tournees, ons hoofd marketing deed een artistiek onderzoek in het maken van een kindervoorstelling over schaamte en een speler ging na het einde van zijn tournee aan de slag op de productieafdeling. Een van onze educatiemedewerkers maakte vanuit haar rolwisseling in co-regie een grootschalige tourvoorstelling voor het gezelschap. Naar aanleiding van deze ervaring heeft zij een stevige nieuwe visie op voorstellingseducatie neergelegd. 

Naast de re-imagine van de functiewisselingen focusten we ons als organisatie op dekolonisatie. Dit deden we met Sarah Jawla (Blqck, a queer aesthetic), o.a. door een divers palet aan interne bijeenkomsten. Deze sessies waren met regelmaat schurend en vroegen veel van de organisatie. Ongemak is een belangrijk onderdeel van dekolonisatie. We gingen het daarom niet uit de weg, maar bleven er uitgebreid bij stil staan en bewogen ons er stapje voor stapje doorheen. We hebben daarmee als organisatie steeds betere tools ontwikkeld om met het ongemak om te gaan. Dat is een belangrijke vaardigheid, omdat het proces van dekolonisatie voorlopig niet klaar is, voor ons niet en voor de maatschappij niet.

Het streven naar een vernieuwde organisatie was ook het streven naar een vernieuwd organogram, waarin we o.a. ruimte bieden aan de vervlechting van de pijlers gezelschap, podium en educatie. Dit onderzochten we - geïnspireerd na een werkbezoek aan het vernieuwde Belgische podium vier-nul-vier - met ‘organisatiezorg’ deskundige Maarten Soete. Langdurige ziekte van artistiek directeur-bestuurder René Geerlings en ons hoofd productie, plus het afscheid van onze zakelijk directeur-bestuurder Bernadette Stokvis maakte dat als organisatie al naar een nieuwe ‘workflow’ moesten zoeken. Het organogram konden we zonder deze spilfuncties nog niet aanpakken. Dit doen we in 2025.

3. Nieuwe samenwerkingen en 4. Nieuwe publieksgroepen:
Vanuit co-creatie zijn nieuwe samenwerkingen steeds meer gaan versmelten met nieuwe publieksgroepen (we werken samen met onze publieksgroepen.) We werken meer samen met kinderen, jongeren en communities die we voorheen onder (potentieel of gewenst) publiek schaarden, of met organisaties waarin zij zich vertegenwoordigd voelen. Een voorbeeld daarvan is de samenwerkingen met de Legendary Kiki house of Angels en Blqck, a queer aesthetic. Zo heeft de BIPOC and queer community als samenwerkingspartner en publieksgroep (en alles daar tussenin) een vast gezicht bij Maas gekregen.

We ontdekten ook dat in het werken vanuit wederkerigheid een verbreding vraagt van het gesprek met mogelijke nieuwe samenwerkingspartners. Normaliter worden in deze gesprekken met name de doelstellingen van het gezamenlijke artistieke product en de bijbehorende strategie in kaart gebracht. We hebben deze gesprekken uitgebreid met het uitvragen van de werkwijze van alle partijen en wat eenieder nodig heeft om naar dat eindproduct toe te werken. Vanuit de wens voor wederkerige samenwerkingen, onderzoeken we vooraf hoe verschillende werkwijzen naast elkaar kunnen staan en elkaar informeren. Daarbij verdiepen we het gesprek met het bespreken van de implicaties van het maken én spelen voor jeugd en jongeren. Het doel hiervan is het vormgeven van goed geïnformeerde, gedragen en met name waardegedreven samenwerkingen.

Het hoogtepunt is de formulering van ons nieuwe beleidsplan voor de periode 25-28, dat enthousiast ontvangen en ruim gehonoreerd is. 

We hebben met Open Space onderzocht hoe we de toekomst in kunnen en willen gaan. De ambitie om “een inclusieve, veilige ruimte waarin we samen met ons jonge publiek en anderen de rijkdom opzoeken van een veelheid aan geluiden en perspectieven” heeft vorm gekregen in het plan getiteld “Vanuit het hart”. Het is een koers geworden waarin we kunnen voortbouwen op alle inzichten, werkvormen en mogelijkheden die we tijdens de afgelopen drie jaar hebben mogen opdoen en ontwikkelen. Mede vanuit de activiteiten die georganiseerd zijn uit het Open Space traject hebben we onze manier gevonden (en zijn we deels nog op de route om onze manier te vinden en uit te diepen) om een artistiek hoogwaardige en innovatieve organisatie met een groot bereik te zijn, die sociale rechtvaardigheid als kernwaarde in al haar denken en doen hanteert. Het beleidsplan is -voorgelezen door Maasmedewerkers- te beluisteren.

Uit het advies van de commissie van de Gemeente Rotterdam:
“De commissie beoordeelt de artistiek-inhoudelijke kwaliteit als zeer goed. Het grote vakmanschap van Maas spreekt uit de uitstekend uitgewerkte plannen voor de eigen producties, educatieprojecten en de programmering van het Maaspodium. Maas is de parel in het Rotterdamse podiumkunstenbestel; een goed functionerend artistiek complex dat vele goede makers aantrekt en hen de vrije ruimte geeft. Binnen de organisatie komen maken, presenteren en cultuureducatie op een voorbeeldige manier samen. (…) Terecht ziet het gezelschap zichzelf als voorloper in het jeugdtheateraanbod in de stad, het land en daarbuiten. De commissie ziet uit naar de volgende fase in de ontwikkeling van Maas.” 

Uit het advies van de Raad voor Cultuur (OCW):

“De plannen voor de subsidieperiode 2025 - 2028 zijn eigenzinnig en meerstemmig, zowel op het gebied van makers als in de keuze voor voorstellingen en thematieken.

(…) In subsidieperiode 2021 - 2024 liet Maas zien stevig geworteld te zijn in de (Rotterdamse) samenleving. Gedreven door de artistieke inhoud van voorstellingen als ‘The Ozard of Wiz’ legde de instelling contact met bepaalde groepen in de samenleving, in dit geval de ballroomcommunity. Los van inhoudelijke betrokkenheid bij de voorstelling stelde Maas haar deuren open voor deze en andere groepen, om zo een veilige plek te creëren om bijeen te komen en maatschappelijke thema’s te bespreken. Een ander mooi voorbeeld is ‘Why so serious?’ waarin Maas samen met de Black queercommunity onderzocht hoe de culturele sector toegankelijker kan worden. Maas schrijft in haar aanvraag dat ze streeft naar een rechtvaardige wereld. Een voorbeeld als hierboven toont aan dat ze dat streven ook in de praktijk brengt. Maas staat open voor alle mogelijke perspectieven, wat ook is terug te zien in de activiteiten en samenwerkingen die ze aangaat.

(…)Maas liep de afgelopen jaren voorop in de manier waarop ze de Code Diversiteit & Inclusie invulde op het gebied van programma, personeel en partners. Ook de manier waarop ze die code de komende jaren gaat invullen, vindt de raad voorbeeldstellend.” 

Open Space was een continu leertraject. Er zijn drie belangrijke punten die we andere organisaties die een vergelijkbaar traject willen doen sowieso zouden willen meegeven:

1. Een langdurig transitietraject ingaan, terwijl je tijdens de transitie zoekt naar wat de uitkomst gaat worden, was voor ons noodzakelijk, maar is ingewikkeld voor je organisatie. Het vraagt veel van je medewerkers. Houdt daar rekening mee, door op voorhand een stevige hoeveelheid extra tijd en communicatie, plus een communicatiestructuur in te plannen.
2. Wij hebben ervaren dat veel informatie soms uitdrukkelijk meer aan specifieke personen dan aan specifieke functies hangt. Rollenwisselingen blijken interessant voor de organisatie, maar maken je ook kwetsbaar omdat tijdens de wisseling de workflow en kennis van lopende processen onder druk komen te staan.  
3. Als er nieuwe geldstromen beschikbaar komen specifiek voor het moment van transitie, moet er tijdens de transitie ook een strategie ontwikkeld worden om de uitkomsten te blijven financieren na afloop. Dit is een traject waarin wij nu zitten en waarin we hopen op nieuwe mogelijkheden bij de private fondsen die ons de afgelopen jaren ondersteund hebben.